จิกเป็นไม้ประเภทผลัดใบ สูง 5-15 เมตร ลำต้นเป็นปุ่มปม ปลายกิ่งลู่ลง ใบอ่อนเป็นสีน้ำตาล แดงเข้ม ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเวียนสลับถี่บริเวณปลายยอด เป็นรูปใบหอก หรือรูปไข่กลับ ปลายและโคนใบแหลม ขอบจักถี่ เวลามีดอกจะทิ้งใบเหลือเพียงใบอ่อนเป็นสีแดง สวยงามน่าชมมาก
ดอกออกเป็นช่อยาวที่ปลายยอด ห้อยลงเป็นระย้า ราว 30-40 เซนติเมตร มีกลีบเลี้ยง 4 กลีบ ติดทนอยู่จนเป็นผล กลีบดอกสั้น ปลายแยกเป็น 4 กลีบ หลุดร่วงง่าย เป็นสีแดง หรือ ชมพู เมื่อบานเต็มที่เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2 เซนติเมตร มีเกสรตัวผู้เป็นฝอย ๆ สีชมพู หรือ สีแดง จำนวนมาก เวลามีดอกบานพร้อมกันจะดูแลสวยงามน่ารัก โดยเฉพาะช่วงมีดอกจะทิ้งใบมีแต่ยอดอ่อนเป็นสีแดงจัด ยิ่งเพิ่มความงดงามยิ่งขึ้น
ผลลักษณะกลมยาว มีเมล็ด ดอกออกระหว่างเดือนพฤศจิกายน-มีนาคม ในปีถัดไป
ยอดอ่อน และ ดอก ใช้รับประทานเป็นผักสดและผักจิ้มกับ น้ำพริก ลาบ, น้ำตก , แจ่ว และอาหารรสเผ็ดอื่นๆ กินกับขนมจีน รสชาติมันปนฝาด
เปลือกและต้นมีสรรพคุณใช้เบื่อปลา นอกจากนี้แล้วเนื้อไม้ยังใช้ทำไม้อัด ทำเครื่องเรือนและเป็นสมุนไพรแก้ระดูขาว ใบแก่ใช้ต้มน้ำดื่มแก้ท้องร่วง เมล็ดใช้ทำเป็นยาลมแก้อาการจุกเสียดและแก้ไอในเด็ก
ซึ่งคนในทางภาคใต้นิยมนำยอดอ่อนของต้นจิกมาทำยำ ส่วนผสมก็หาได้ไม่ยาก สามารถทานคู่กับข้าวสวนหรือทานเล่นก็ได้เช่นกัน
วัตถุดิบ
- ยอดจิกลวก
- หัวกระทิ
- มะพร้าวคั่ว
- กุ้งแห้ง
- หอมแดงซอย
- พริกซอย
- กะปิ
- น้ำตาลปีบ
- น้ำมะนาว
- เกลือ
วิธีทำ
- นำยอดจิกไปลวกน้ำร้อน ให้มีสีอ่อนขึ้นเล็กน้อย ตักพักในน้ำเย็นเพื่อให้ยอกจิกคงความกรอบ
- ปรุงน้ำยำ ใส่ น้ำกระทิ กะปิ หอมแดงซอย กุ้งแห้ง พริกซอย ผสมให้เข้ากัน ปรุงรสด้วย น้ำตาลปีบ เกลือ น้ำมะนาว ให้ได้รสชาดตามชอบ
- นำยอดจิกที่ลวกตักให้สะเด็ดน้ำ นำลงไปผสมกับน้ำยำ ใส่มะพร้าวคั่ว คลุกให้ส่วนผสมทุกอย่างเข้า กัน จากนั้นก็พร้อมรับประทานได้เลยคะ
